Türkiye’de yaşayan Uygurlar, Doğu Türkistan’daki akrabalarının akıbetinden duydukları endişeyi dile getirerek, Ankara ve İstanbul’daki Çin diplomatik misyonları önünde protesto gösterisi düzenliyor. “Akrabalarımız nerede? Onlara ne oldu? ” onlar sorar.

“Ailemden 4 yıldır haber alamıyorum. Dolaylı olarak ailemin toplama kampında olduğunu öğrendim. Abdurahmon Satuk, ağabeyim cami imamı olduğu için 20 yıl hapis cezasına çarptırıldı. – Akrabalarımızın akıbetini bildireceğimize söz verildi. Belgelerimizi Türkçe ve Çince olarak getirdik ama başvurularımızı kabul etmediler” dedi.

Yurtdışındaki Uygurlar kayıp yakınları hakkında bilgi arıyor

VOA tarafından görüşülen diğer Uygurlar, Çin diplomatik misyonlarının başvuruları kabul etmediğini söyledi.

“En azından Çinli diplomatlar bize yalan söyledi” dediler. “Yalan söylüyorsak, akrabalarımıza nerede olduklarını bildirin.”

Çin’in Ankara büyükelçiliğinden yapılan açıklamada, protestocuların gerçekten yalan söylemekle suçlandığı belirtildi.

“Bu kişilerin amacı, uydurdukları yalanlarla Çin hükümetinin Sincan Uygur Özerk Bölgesi’ndeki politikasına saldırmak, Çin’i itibarsızlaştırmak ve Sincan Uygur Özerk Bölgesi’ni suistimal ederek Türk halkını yanıltmaktır.” Bu, Çin-Türkiye ilişkilerinin ihlalidir, “dedi.

Açıklamanın yapıldığı günün ertesi günü Ankara’daki protestocular 9 Şubat’ta durdurulmuştu.

“Ailem nerede?” sloganıyla kampanyaya başladık. Ancak 9 Şubat’a kadar barışçıl bir gösteri yapmasına izin verilmeyen polis bize direndi. Sanki ev hapsindeymişiz gibi oturduğumuz evin etrafı yaklaşık 40 polis tarafından çevrilmişti. Cuma günü Cuma namazına gitmemize izin verildi ve polis sayısı da azaltıldı. Biliyorsunuz Türkiye’de cumartesi ve pazar günleri sokağa çıkma yasağı var, bu yüzden evdeyiz” dedi Mirzoahmad İlyas oğlu.

2007’den beri Türkiye’de yaşıyor, burada yüksek lisans eğitimi gördü ve daha sonra Türk vatandaşı oldu. Uygur aktivistine göre, Çin büyükelçiliği önündeki mitingin yasaklanması için hiçbir sebep gösterilmedi.

“Bunu da anlamadık” dedi. “İstanbul’da da engeller var. Çin konsolosluğuna yanaşmıyorlar. Eylem biraz daha uzakta yapılıyor.”

Türkiye’deki Uygurlar, Doğu Türkistan konusunda güçlü açıklamalar yapmak için başta Dışişleri Bakanlığı olmak üzere Türk hükümetinin kendilerine destek vermesini istiyor.

“Türkiye, hem BM’de hem de diğer uluslararası kuruluşlarda Çin’deki kampları kapatmak için inisiyatif almalı. Uygurların Türk vatandaşı olmasını kolaylaştırın” dedi.

Türk hükümetinin Doğu Türkistan’daki durum hakkında kesin açıklamalar yapmaktaki isteksizliğini ekonomik nedenlere bağlamaktadır.

“Ekonomik zorluklar var ve koronavirüs aşısı sorunu var” dedi. Bu arada Türkiye son yıllarda giderek Batı’dan uzaklaşıp Doğu’ya yöneliyor. Ama bence Türkiye’nin dış politikasını belirleyen Çin yanlısı insanlar var” dedi.

Erzurumlu aktivist Dilek Yılmaz, yerel medyada Uygurlar ve Doğu Türkistan konusunda sık sık gündeme gelen bir konu. Belki de Uygurlar meselesinin hükümet forumlarında tartışılmadığını, ancak Türk kamuoyunun bunun çok iyi farkında olduğunu söylüyor.

“Elbette iki ülke arasında siyasi ve ekonomik bağlar var ve kimse onları kırmak istemiyor” dedi. Büyük ekonomik anlaşmalar var ve İpek Yolu projesi gündemde. Aslında bu projeyi Doğu Türkistan örneğinde kullanabiliriz: Oradaki politika ne kadar ılımlı olursa ekonomik ilişkilerimiz de o kadar gelişecektir. Devletler arası ilişkilerde dengeli bir politika izlendiği doğrudur, ancak bu büyük bir baskı konusudur. Önce insanlık gelmeli.”

Dilek Yılmaz, Türk hükümetinin gizli de olsa Uygurları desteklediğine ve Doğu Türkistan konusunda zamanla kararlılığını göstereceğine inanıyor.

Bunun için devletimizin daha güçlü olması gerekiyor” dedi. “Maalesef şu anda Çin’e yaptırım uygulama yetkimiz yok.”

Uygur diasporası, Uygur örgütünün terör listesinden çıkarılmasını memnuniyetle karşıladı

Mirzoahmad İlyas’ın oğlu, erkek kardeşi ve yengesinin Doğu Türkistan’daki bir kampa götürüldüğünü ve onlara ne olduğunu bilmediğini söyledi.

“Kardeşim girişimciydi, kendi kendine yeterliydi, Çince’yi anadili olarak biliyordu, mesleki eğitime ihtiyacı yoktu. Pochcham, profesyonel eğitime de ihtiyacı olmayan bir mimardı. Ayrıca eğitimli dört arkadaşım da kampa alındı. Mesleki eğitim iki yıl sürmeli ama dört yıl olmadı” diyor. – Çin siyasi kültüründe bir ilke vardır: “Bizden farklı olarak – bizim gibi düşünmüyor.” Yani bizim gibi olmayanlar düşmanımızdır. Bu nedenle Çin hükümeti asimilasyonu artırmaya çalışırken, Doğu Türkistan halkı – Uygurlar, Kazaklar ve diğer Türk halkları – Çin kültüründen neredeyse hiç etkilenmedi. Toplama kamplarının inşaatı 2014 yılında başladı,

Uygur aktivist, aslında Türk hükümetinin Uygurlar için çok şey yapabileceğini söylüyor.

Ama aynı zamanda Ankara’daki protestolarımıza karşı çıkılmazsa bu bize yeter” dedi.