Doğrulama platformu Teyit, Soner Yalçın’ın modern tıp ve aşı karşıtlığı üzerine kurulu “Kara Kutu: Yüzleşme Vakti” kitabını sayfa sayfa inceledi. Teyit, Pazar günü “#SalgınVar” etiketiyle yaptığı yayında, kitaptaki intihaller, yanlış bilgiler ve bağlamından koparılmış verileri uzman görüşleri ve bilimsel verilerle hazırladığı 64 inceleme yazısını okurlarıyla paylaştı. 

Bağımsız doğrulama platformu Teyit, gazeteci Soner Yalçın’ın “Kara Kutu: Yüzleşme Vakti” isimli kitabında halk sağlığını tehdit eden iddiaları mercek altına aldığı “SalgınVar” adlı çalışmasını yayınladı. Platform, modern tıp ve aşı karşıtlığı üzerine kurulu tartışmalara yol açan kitabı yaklaşık 3 aylık sürede 13 kişilik özel ekiple inceledi. İncelemeler, uzman görüşleri ve bilimsel verilerle, belli bir metot gözetilerek yapıldı.

Soner Yalçın’ın uzun süredir Türkiye’nin çok satanlar listesinde bulunan kitabında antidepresanlar, ilaçlar, aşıların zararları, aşı ve otizm arasındaki ilişki, homeopati gibi konular yer alıyordu.

Soner Yalçın’ın 200’den fazla iddiası incelemeye alındı

Teyit ekibi inceleme kapsamında, kitaptan ve Soner Yalçın’ın katıldığı televizyon programlarından seçtiği 200’den fazla iddiayı konularına göre 10 başlıkta grupladı: Aşılar, safsatalar ve komplo teorileri, kaynak gösterme ve intihal, antikapitalizm, antidepresanlar, homeopati, ilaçlar ve son olarak tıp eğitimi. Çalışma sonucunda bu sekiz başlıkta uzman görüşü ve bilimsel verilere dayanarak 60’tan fazla inceleme yazısı hazırlandı. Çalışmanın tamamı, okuyucuların hem tek başına bu konuya odaklanabilmesi, hem de konu bütünlüğünü sağlamak için Teyit’in yayın yaptığı ana siteden ayrı olan bir salginvar.teyit.org adresli mikrositede yayınlandı.

Teyit’in yaptığı incelemeler sonucunda Soner Yalçın’ın söz konusu kitapta 30 farklı kaynaktan, referans göstermeden alıntılar yaptığı da ortaya kondu. #SalgınVar çalışmasında yanlış olduğu tespit edilerek çürütülen iddialardan bazıları ise şöyle: Gebelikte antidepresan kullanımının bebekte otizm riskini artırdığı iddiası, ABD’deki yaygın ölüm sebepleri arasında ilaç yan etkilerinin dördüncü sırada olduğu iddiası, menenjit aşısının 2013 yılında aşı takvimine eklendiği iddiası, Türkiye’de zorunlu aşı uygulaması olduğu iddiası.

Siegrist iddiaları yalanladı

“Kara Kutu: Yüzleşme Vakti” isimli kitabında Soner Yalçın, Cenevre Üniversitesi Aşılama ve İmmünoloji Ünitesi Başkanı Prof. Dr. Claire-Anne Siegrist’in aşıların etkisizliğine dair yazılar yazdığını iddiası yer alıyor. Dünya Sağlık Örgütü üyesi olan ve hayatını aşıları yaygınlaştırmaya adadığı bilinen araştırmacıya ulaşan Teyit ekibi Siegrist’ten şu yanıtı aldı: “Büyük bir mutlulukla cevap veriyorum ki asla böyle bir şey söylemedim.”

“Amaç, bir bütün gibi sunulan komplo teorilerinin peşine düşmek”

“#SalgınVar: Yanlış bilgiye karşı aşı olun!” kampanyasını Teyit’in Şef Editörü Gülin Çavuş ve editörlerinden Ali Osman Arabacı koordine etti. Alper Kurşunel, Anıl Doğruluk, Engin Karaman, Ezgi Toprak, Mahmut Tezcan, Mehmet Özer, Mert Can Yılmaz, Öyküm Hüma Keskin yazılarıyla katkı verdi. Emre Saklıca ve Nilgün Yılmaz editörlüğü üstlendi. Mikroblog grafikleri ise Ahmet Fahri Küçük’e ait.

Özel çalışmayla ilgili değerlendirmelerde bulunan Teyit ekibinden şef editör Gülin Çavuş: “Bizim için önemli olan, yanlış bilgiyi üreten kişinin kendisi değil, verebileceği olası zararlardı. Tedirgin edici olan ise, iddiaların çokça alıcısı çıkması ve kafa karışıklığına yol açabilme ihtimaliydi. Yanlış bilgi salgını olarak tanımlanabilecek “dezenfomedik”le (misinfomedic) mücadelenin aciliyeti bu nedenle aşikar. “Salgın Var” çalışmasının asıl amacı, kitapta tabağımıza bir bütünün parçalarıymış gibi konan, ama aslında uzun süredir dolaşımda olan yanlış bilgiler, safsatalar ve komplo teorilerinin peşine düşmekti. Bu da çalışmayı daha zamansız ve etkili kılıyor.” dedi.

Teyit editörlerinden Ali Osman Arabacı ise “Doğru bilginin peşinde koşarken, yanlış bilgilerin yayılma fırsatı bulduğu ve oldukça etkili olabildiği alanın kitaplar ve edebiyat dünyası olduğunun farkına vardık. Yanlış kişilere atfedilerek paylaşılan sözler, kaynaksız olarak dolaşan ağdalı cümleler, sevilen karakterlere “söylettirilen” şiirler ya da kitapların içinde geçen şüpheli olgular bilgi okyanusunda sıkça karşılaştığımız canlılardı. Cümlelerin izini sürmek ve bir kitabı baştan aşağı doğruluk kontrolüne tabi tutmanın oldukça yoğun mesai gerektirmesi bu konudaki önemli zorluklardan yalnızca biri. Ancak şimdiye kadar yaptıklarımızın da bu alana kattıklarının önemli olduğunu düşünüyorum.” ifadelerini kullandı.

Teyit ekibi araştırma için kitle fonlama kampanyası yürüttü 

Topluluk Editörü Selin Yıldız destekçileri tarafından fonlanan ve bir ortaklık duygusu yaratmak için örgütlenen kampanya ile ilgili olarak şu ifadeleri kullandı:“Aralık ayında kamuoyuna açtığımız ve takipçilerimizden kitle fonlama için kullanılan Fongogo üzerinden destek istediğimiz #SalgınVar: Yanlış bilgiye karşı aşı olun! kampanyası kapsamında yaptığımız çağrıya 234 kişi maddi desteğiyle cevap verdi, bu süreçte 19 bin 150 lira toplandı. Bu gazetecilik alanında Türkiye’de spesifik bir çalışma için yapılan ve başarıya ulaşan ilk kitle fonlama kampanyası.”

Araştırma şirketi KONDA da, çalışma için rutin anketlerine, ilk kez Teyit’le paylaştığı ve Türkiye’nin zorunlu aşıya karşı tutumunu ölçmeyi mümkün kılan sorular ekledi. Çalışmadan bu araştırmanın sonuçlarına da ulaşılabilir.